Şempanzeler insan gibi yetiştirilebilir mi? Bir aile bir şempanzeyi evlat edildi, canlı canlı bunu denedi!

Şempanze üzere çok zeki hayvanların bir insan üzere yetiştirildiklerinde, beşere benzeri bir zeki davranış seviyesine ulaşıp ulaşamayacaklarını merak etmiş olabilirsiniz. Şayet öyleyse bunu merak eden yalnızca siz değilsiniz; yıllar evvel bir çift bilim insanı, bunu canlı canlı test etti. Hem de hiç akla gelmeyecek çok acayip bir yolla…

Kurtlar tarafından büyütülen ve hayatları boyunca neredeyse yabanî kalan iki çocuğun hadisesi ilgilerini çeken Winthrop ve Luella Kellogg, kendi çılgın deneylerine giriştiler. Winthrop Kellogg bir mukayeseli psikologdu. 1900’lerin başından ortalarına kadar hayatını zeki hayvan türlerini anlamaya adamıştı ve aynısını Florida Eyalet Üniversitesi’nde yapmadan evvel Indiana Eyalet Üniversitesi’nde bir hayvan uyarıcı laboratuvarı yürütmekteydi.

Donald adında bir çocukları olduğunda, bir plan yaptılar: Donald’ın yanında kardeş olarak bir bebek şempanze yetiştirecek ve gelişimlerini yan yana izleyeceklerdi. Şempanzelerin insan üzere davranıp davranamayacaklarını test etmenin, bir şempanzeyi insan olarak yetiştirmekten daha güzel bir yolu olamazdı

Yedi buçuk aylık şempanze Gua, 1931’de Kellogg’ların konutuna alındı. Gua aileyle tanıştırıldığında Donald şimdi 10 aylıktı, yani ikisi neredeyse tıpkı yaştaydı. Ailenin gözünde Gua ve Donald kardeştiler ve buna nazaran yetiştirileceklerdi. Daima ilgi gördü, ona bir bebek beşerle tıpkı öğrenme misyonları verildi ve hatta dokuz aylık çalışma müddeti boyunca kıyafet ve bebek bezi giydirildi.

İkisini farklı misyonlarda karşılaştıran bir belgesel de yayınlandı.

Gua âlâ gelişti, esaret altındaki rastgele bir şempanze üzere düzgün motor maharetleri ve fizikî güç kazandı. Bir gazete haberine nazaran, Gua dik yürüyordu ve 20 kolay komuta yanıt verebiliyordu. Hatta 12 aylık Donald’dan “daha akıllı” olduğu bile iddia edildi.

Ancak, hızla farklılıklar ortaya çıkmaya başladı. Donald insanları tanımlamak için fiziksel görünüm ve yüzleri kullanırken, Gua kokuları ve giydikleri kıyafetleri kullanıyordu. Donald 16 aylıkken kelimeler kurmaya başladı ama Gua konuşamıyordu. Görünüşe göre Gua erken görevlerde mükemmel olsa da, sonunda beyni Donald’ın gelişimine ayak uyduramayacaktı.

Beklendiği üzere, bir şempanzenin kardeş olması Donald’a zarar vermeye başladı ve Donald, Gua’nın çıkardığı sesleri taklit etmeye başladı. Deney Gua’nın daha insan olmasını isterken, Donald daha çok şempanze oluyordu. Dokuz ay sonrasında deney durduruldu.

Gua, Florida’daki Yerkes Bölgesel Primat Araştırma Merkezine geri gönderildi ve burada bir yıldan kısa bir müddet sonra zatürre nedeniyle ölene kadar daha fazla çalışmaya katıldı.

Günümüz standartlarına nazaran alışılmışın dışında ve son derece etik dışı olsa da, çalışma birtakım büyüleyici sonuçları ortaya çıkardı. Birden fazla vakit hayvanlar, bilhassa 1900’lerde, onlara inandığımızdan çok daha uyanıktı, fakat bu gelişme onları sırf bir yere kadar taşıyabiliyor üzere görünüyor. Hatta kimi primatların sözleri oluşturmak için ses yeteneklerine sahip oldukları gösterildi, fakat bu köprüyü geçmek için beyin gelişiminden mahrumlar.

Yani, kendi tipimiz içerisinde olmasa da, öbür cinsler ile karşılaştırmada kısmi bir yanıtımız var: Bir noktaya kadar insanlardan daha akıllı (hatta bazı ölçütlere göre daha akıllı) olsalar da, şempanzeler insan olarak yetiştirilemezler.